Hiện nay, 1ha sầu riêng có thể cho doanh thu 1 tỉ đồng/năm, lời hơn bất cứ loài cây trồng nào khác. Do vậy, nông dân nhiều nơi chặt bỏ cây đang có để chuyển sang trồng sầu riêng. Việc trồng sầu riêng ồ ạt không theo quy hoạch được dự báo sẽ gây nhiều hệ lụy.
Giá giảm nhưng vẫn lời to
Các xã Trường Long, Nhơn Ái và Nhơn Nghĩa là vùng chuyên canh sầu riêng của huyện Phong Điền, TP Cần Thơ. Ông Nguyễn Văn Thọ – ngụ ấp Trường Khương A, xã Trường Long – cho hay, gia đình ông vừa bán 8 tấn sầu riêng giống Ri6 cho thương lái để xuất khẩu với giá 56.000 đồng/kg, thấp hơn 2,3 lần so với tháng 3/2024 (130.000 đồng/kg) nhưng vẫn lời nhiều bởi chi phí đầu tư chỉ 15.000 – 20.000 đồng/kg.
Có 5 công sầu riêng đang thu hoạch, ông Nguyễn Văn Tài – ở cùng ấp – nhẩm tính, vụ này, gia đình ông bán hơn 8 tấn sầu riêng giống Ri6, giá 50.000 – 56.000 đồng/kg, doanh thu hơn 400 triệu đồng, cao hơn nhiều so với trồng lúa và các loài cây khác. Theo ông, giá sầu riêng giảm là do đang mùa cao điểm thu hoạch ở cả Việt Nam, Malaysia, Thái Lan.
Ở các huyện Phụng Hiệp, Châu Thành, Châu Thành A, TP Ngã Bảy của tỉnh Hậu Giang, mấy tháng trước, khi giá sầu riêng đạt 130.000 đồng/kg, nông dân đã chặt bỏ cây mía, cây cam sành, cải tạo ruộng lúa để trồng sầu riêng.
Ông Trần Việt Mỹ – ở thị trấn Một Ngàn, huyện Châu Thành A – nói: “Gia đình tôi trước đây chuyên trồng cam nhưng nguồn thu thấp, hay rớt giá. Sau khi đi học kinh nghiệm trồng sầu riêng ở một số nơi và được trạm khuyến nông huyện hỗ trợ kỹ thuật, mấy năm nay, tôi chuyển 7 công cam sang sầu riêng Ri6, nay cho thu hoạch khoảng 10 tấn trái, doanh thu 550 triệu đồng”.
Theo Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang, gần đây, sầu riêng mới được nông dân trồng nhiều nhưng đến nay, đã lên 2.550ha, trong đó hơn 1.000ha đang cho trái.
Ngành nông nghiệp đã khuyến cáo nông dân không nên trồng đại trà theo kiểu hộ nhỏ lẻ, tự phát mà cần tập hợp thành tổ hợp tác, hợp tác xã để liên kết với các doanh nghiệp xuất khẩu, đảm bảo đầu ra ổn định.
Vài năm nay, nhiều nông dân ở tỉnh Đồng Tháp cũng chuyển từ trồng lúa, rau màu, các loài cây ăn trái khác sang trồng sầu riêng. Chị Huỳnh Thị Trinh – ở xã Tân Thành, huyện Lai Vung – nói: “Vùng này có đặc sản nổi tiếng là quýt hồng, nhưng mấy năm gần đây, loài cây này bị dịch bệnh vàng lá, cây chết la liệt. Nhiều hộ đã chuyển sang trồng sầu riêng do nhận thấy loài này cho lợi nhuận cao.
Sầu riêng giống Ri6 ở đây được thương lái thu mua với giá khoảng 45.000 đồng/kg, thấp hơn những nơi khác là do các vườn trồng còn phân tán, sản lượng chưa nhiều, gây khó khăn trong việc thu gom, vận chuyển”.
Trồng bừa, trồng ẩu dễ gây hệ lụy
Sầu riêng cho năng suất bình quân khoảng 20 tấn trái/ha. Do đó, chỉ cần giá bán như hiện nay (50.000 – 56.000 đồng/kg Ri6), nông dân có thu nhập 1 tỉ đồng trở lên/ha, riêng những chủ vườn thu hoạch sớm, bán với giá 130.000 đồng/kg thì thu khoảng 2,6 tỉ đồng/ha.
Do đó, nông dân nhiều nơi ở vùng đồng bằng sông Cửu Long đua nhau trồng sầu riêng bất chấp nơi trồng không thuận lợi về đê bao, thủy lợi, giao thông, điều kiện thổ nhưỡng.
Theo Bộ NN&PTNT, trong đề án phát triển cây ăn trái chủ lực của cả nước đến năm 2030, diện tích sầu riêng được quy hoạch chỉ từ 65.000 – 75.000ha nhưng trên thực tế, tới năm 2023, cả nước đã có 151.000ha sầu riêng và việc gia tăng diện tích vẫn chưa dừng lại.
Những hạn chế, bất ổn đã bộc lộ: nhiều nơi đã xảy ra tình trạng tranh mua tranh bán, số vườn có ký kết việc tiêu thụ với doanh nghiệp còn rất ít, chưa có nhiều vùng trồng và cơ sở đóng gói được cấp mã số quản lý, truy xuất nguồn gốc.
Cuối tháng 3/2024, Vụ Kiểm dịch động, thực vật thuộc Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã cảnh báo 30 lô sầu riêng của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bị nhiễm kim loại nặng cadimi vượt mức cho phép.
Ông Huỳnh Tất Đạt – Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) – cho hay, sau khi phía Trung Quốc cảnh báo về dư lượng chất cadimi trong trái sầu riêng Việt Nam, cục đã yêu cầu các địa phương, doanh nghiệp khẩn trương rà soát, lấy mẫu ở các vùng trồng sầu riêng có trong danh sách mà phía Trung Quốc cảnh báo.
Qua kiểm tra mẫu đất, nước, phân bón, vật tư, thuốc kích thích sinh trưởng, hóa chất xử lý, quy trình chăm sóc sầu riêng, không có mẫu nào cho kết quả dư lượng cadimi vượt mức cho phép.
Dù vậy, cục vẫn yêu cầu triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để đảm bảo vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm đối với sầu riêng, bởi nếu lơ là, buông lỏng, uy tín sầu riêng Việt sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến nguy cơ bị dừng nhập khẩu, gây thiệt hại nhiều mặt, trên quy mô lớn.
Ông Hoàng Trung – Thứ trưởng Bộ NN&PTNT – cho rằng, diện tích, sản lượng sầu riêng của nước ta rất lớn và sản phẩm chủ yếu xuất sang Trung Quốc, nên nếu không đảm bảo chất lượng thì hệ lụy sẽ rất lớn.
Ông Huỳnh Quang Đức – Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Bến Tre – cho hay, đang xây dựng vùng sản xuất cây ăn trái tập trung gắn với phát triển chuỗi giá trị – trong đó có cây sầu riêng – theo hướng chú trọng chất lượng, áp dụng quy trình canh tác theo tiêu chuẩn an toàn, đáp ứng yêu cầu của các nước nhập khẩu và tăng cường sự liên kết trong các khâu từ trồng đến chế biến, tiêu thụ.
Tiền Giang là tỉnh có diện tích sầu riêng lớn nhất vùng đồng bằng sông Cửu Long với 22.000ha. Lãnh đạo Sở NN&PTNT tỉnh này cho biết, không khuyến khích nông dân mở rộng diện tích trồng mà tập trung chuyển giao kỹ thuật để giúp nông dân giảm chi phí, nâng chất lượng sầu riêng xuất khẩu, như khuyến khích trồng theo quy trình VietGAP, GlobalGAP, theo hướng hữu cơ.
Ngoài thị trường Trung Quốc, UBND tỉnh chú trọng tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới. UBND tỉnh cũng đang triển khai đề án chuỗi giá trị về liên kết sản xuất và tiêu thụ sầu riêng bằng việc thành lập 15 hợp tác xã với 16.000 thành viên nhằm tổ chức sản xuất bài bản, đúng tiêu chuẩn, chất lượng theo yêu cầu của nhà nhập khẩu.
(Nguồn: Tạp chí điện tử Nông Thôn Việt)
